Η Συστημική Ψυχοθεραπεία είναι μια ψυχοθεραπευτική προσέγγιση που εστιάζει στην κατανόηση και την παρέμβαση στις διαπροσωπικές σχέσεις και τα συστήματα στα οποία εντάσσεται το άτομο. Αντί να εξετάζει τα ψυχολογικά προβλήματα του ατόμου μόνο ως ατομική υπόθεση, η Συστημική Ψυχοθεραπεία επικεντρώνεται στις αλληλεπιδράσεις, στις δυναμικές και στους ρόλους που υπάρχουν μέσα σε οικογενειακά, κοινωνικά ή άλλα συστήματα.

 Βασικές Αρχές της Συστημικής Ψυχοθεραπείας:

1. Σύστημα και αλληλεπίδραση:
   • Η συστημική προσέγγιση θεωρεί ότι το άτομο δεν μπορεί να κατανοηθεί ανεξάρτητα από το σύστημα στο οποίο εντάσσεται. Τα συστήματα αυτά μπορεί να είναι η οικογένεια, η εργασία, η κοινότητα ή ακόμα και το πολιτισμικό περιβάλλον.
   • Οι συμπεριφορές και οι αντιδράσεις του ατόμου επηρεάζονται από τα πρότυπα επικοινωνίας, τις αξίες και τις δυναμικές μέσα στο σύστημα.
2. Ρόλοι και σχέσεις:
   • Τα άτομα σε ένα σύστημα συχνά εκτελούν καθιερωμένους ρόλους που ενδέχεται να ενισχύουν ή να περιορίζουν τη συμπεριφορά τους. Η συστημική ψυχοθεραπεία βοηθά να αναγνωριστούν αυτοί οι ρόλοι και οι σχέσεις και να αναδιαρθρωθούν με πιο υγιείς και λειτουργικούς τρόπους.
3. Κυκλικότητα και ανατροφοδότηση:
   • Η συστημική ψυχοθεραπεία αναγνωρίζει τη κυκλικότητα των σχέσεων και τις ανατροφοδοτικές διαδικασίες (feedback loops), όπου οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των μελών ενός συστήματος συνεχώς επηρεάζουν η μία την άλλη, ενισχύοντας ή επιτείνοντας τα προβλήματα.
   • Για παράδειγμα, ένα άτομο που αντιμετωπίζει άγχος μπορεί να αντιδρά με έναν τρόπο που προκαλεί άγχη ή αντιδράσεις στους άλλους, εντείνοντας έτσι τον κύκλο του άγους και της ανησυχίας για όλη την οικογένεια.
4. Εστίαση στην αλλαγή και τη λύση προβλημάτων:
   • Αντί να επικεντρώνεται μόνο στο παρελθόν ή στα υποκείμενα αίτια των ψυχολογικών προβλημάτων, η συστημική προσέγγιση εστιάζει στην εύρεση λύσεων και στην ενδυνάμωση των ατόμων για να δημιουργήσουν θετικές αλλαγές στην καθημερινή τους ζωή και τις σχέσεις τους.
   • Η προσέγγιση ενθαρρύνει την αλλαγή των συμπεριφορών και των τρόπων επικοινωνίας μέσα στο σύστημα, ώστε να επιτευχθεί μία πιο υγιής αλληλεπίδραση και ευημερία.

Συνηθισμένοι Τύποι Συστημικής Ψυχοθεραπείας:

1. Οικογενειακή Ψυχοθεραπεία:
   • Είναι η πιο γνωστή μορφή συστημικής θεραπείας και επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση των προβλημάτων ή συγκρούσεων μέσα στην οικογένεια. Εξετάζει τις σχέσεις των μελών της οικογένειας και τις αλληλεπιδράσεις τους, καθώς και τον τρόπο που η οικογενειακή δυναμική μπορεί να επηρεάζει την υγεία ή την ευημερία ενός μέλους της.
2. Συστημική Ψυχοθεραπεία Ζεύγους:
   • Η θεραπεία αυτή επικεντρώνεται στη βελτίωση της επικοινωνίας και των σχέσεων σε ζευγάρια. Βοηθά τα μέλη του ζευγαριού να κατανοήσουν τα μοτίβα αλληλεπίδρασης και να βρουν λύσεις στα προβλήματα που προκύπτουν στη σχέση τους.
3. Ομαδική Συστημική Ψυχοθεραπεία:
   • Η συστημική προσέγγιση μπορεί να εφαρμοστεί σε ομαδικά πλαίσια, όπου τα μέλη της ομάδας εξετάζουν τις αλληλεπιδράσεις τους και τη δυναμική της ομάδας, προκειμένου να βελτιώσουν τη συνεργασία, την επικοινωνία και την επίλυση των διαφορών.

Πώς βοηθά η Συστημική Ψυχοθεραπεία;

• Αναγνωρίζει την επιρροή του περιβάλλοντος: Κατανοεί ότι τα προβλήματα του ατόμου συνδέονται συχνά με τις σχέσεις και τις κοινωνικές καταστάσεις γύρω του, και όχι απλώς με την προσωπικότητά του.
• Εστιάζει στην αλλαγή των αλληλεπιδράσεων: Αντί να “διορθώσει” το άτομο, η θεραπεία επιδιώκει να αλλάξει τον τρόπο που αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του, με σκοπό να βελτιωθούν οι σχέσεις και η συνολική λειτουργικότητα.
• Συνεργατική προσέγγιση: Η θεραπεία είναι συνεργατική, καθώς οι θεραπευτές και οι θεραπευόμενοι δουλεύουν μαζί για να κατανοήσουν τα προβλήματα και να βρουν λύσεις.
• Δίνει έμφαση στην ενδυνάμωση των ατόμων και των συστημάτων: Στόχος είναι η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και της ικανότητας του ατόμου και του συστήματος (π.χ., οικογένεια ή ομάδα) να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις.

Σημασία της Συστημικής Ψυχοθεραπείας:

Η συστημική ψυχοθεραπεία βοηθά τα άτομα και τις οικογένειες να κατανοήσουν ότι τα προβλήματά τους δεν είναι μόνο ατομικά, αλλά σχετίζονται με τις αλληλεπιδράσεις και τις σχέσεις με άλλους ανθρώπους. Εστιάζοντας στη δυναμική και στην επικοινωνία, αυτή η προσέγγιση προάγει την υγιή αλλαγή και τις λύσεις μέσω της συνεργασίας και της αλληλοκατανόησης.

 

Συστημική Ψυχοθεραπεία και συγκατασκευή μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου

Η συγκατασκευή είναι ένας θεμελιώδης όρος στην Συστημική Ψυχοθεραπεία και αναφέρεται στη διαδικασία της κοινής δημιουργίας ή κατασκευής της θεραπευτικής σχέσης και της κατανόησης του προβλήματος, που γίνεται από κοινού από τον θεραπευτή και τον θεραπευόμενο. Αντί να έχει ο θεραπευτής την απόλυτη εξουσία ή γνώση του θεραπευτικού διαδικασίας, η συγκατασκευή αναγνωρίζει την ενεργό συμμετοχή του θεραπευόμενου στη διαδικασία θεραπείας και στη διαμόρφωση του θεραπευτικού πλαισίου.

 

Τι σημαίνει Συγκατασκευή στην Συστημική Ψυχοθεραπεία;

Η συγκατασκευή στην συστημική ψυχοθεραπεία σημαίνει ότι ο θεραπευτής και ο θεραπευόμενος εργάζονται από κοινού για να κατανοήσουν τις συνθήκες, τα προβλήματα, τις λύσεις και τις στρατηγικές για την αλλαγή. Ο θεραπευτής δεν θεωρεί τον εαυτό του τον απόλυτο ειδικό ή «διόρθωτη», αλλά έναν συν-δημιουργό της θεραπευτικής διαδικασίας. Αυτό συνεπάγεται ότι η διαδικασία θεραπείας δεν είναι μονόδρομη αλλά συνεργατική και συνεχώς εξελισσόμενη.

Πως Εκδηλώνεται η Συγκατασκευή ;

1. Ενεργή Συμμετοχή του Θεραπευόμενου:
   • Ο θεραπευόμενος αναλαμβάνει έναν ενεργό ρόλο στην κατανόηση του προβλήματος και της λύσης. Μαζί με τον θεραπευτή, αναγνωρίζουν τα μοτίβα συμπεριφοράς, τα συναισθήματα και τις σκέψεις που σχετίζονται με το πρόβλημα, ενώ εξετάζουν πώς αυτά αλληλεπιδρούν με το οικογενειακό, κοινωνικό ή επαγγελματικό σύστημα του θεραπευόμενου.
   • Η συζητητική φύση της συστημικής θεραπείας προάγει αυτήν την αμοιβαία συμμετοχή, καθώς και την ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης και της αυτογνωσίας του θεραπευόμενου.
2. Αναγνώριση και Ανάλυση των Οικογενειακών ή Συστημικών Δυναμικών:
   • Στην συστημική προσέγγιση, αναγνωρίζεται ότι τα προβλήματα δεν είναι απλώς ατομικά, αλλά συχνά έχουν ρίζες σε οικογενειακές ή κοινωνικές δυναμικές. Ο θεραπευτής και ο θεραπευόμενος μαζί εξετάζουν αυτές τις δυναμικές για να κατανοήσουν πώς διαμορφώνονται τα προβλήματα και πώς μπορεί να γίνει η αλλαγή.
   • Η συγκατασκευή περιλαμβάνει την αναγνώριση των σχέσεων και των συστημάτων που επηρεάζουν το άτομο και τη δημιουργία νέων τρόπων αλληλεπίδρασης μέσα σε αυτά τα συστήματα.
3. Ανάπτυξη Κοινής Κατανόησης και Στρατηγικών Αλλαγής:
   • Η κοινή κατανόηση του προβλήματος και των στόχων της θεραπείας είναι απαραίτητη για τη διαδικασία της συγκατασκευής. Ο θεραπευτής και ο θεραπευόμενος αναπτύσσουν από κοινού στρατηγικές και εργαλεία για να επιτύχουν τις επιθυμητές αλλαγές.
   • Αυτό σημαίνει ότι ο θεραπευτής συχνά δεν προτείνει λύσεις, αλλά καθοδηγεί τον θεραπευόμενο να ανακαλύψει τις δικές του λύσεις και στρατηγικές που είναι πιο συμβατές με τις αξίες και τις ανάγκες του.
4. Δημιουργία και Διαμόρφωση του Θεραπευτικού Πλαισίου:
   • Το θεραπευτικό πλαίσιο στην συστημική ψυχοθεραπεία είναι ευέλικτο και εξελίσσεται με την πάροδο του χρόνου, καθώς ο θεραπευτής και ο θεραπευόμενος αναθεωρούν και αναπροσαρμόζουν τις προσεγγίσεις, ανάλογα με τις ανάγκες που προκύπτουν κατά τη διάρκεια της θεραπείας.
   • Η συγκατασκευή του θεραπευτικού πλαισίου ενθαρρύνει τη συνεχιζόμενη διαπραγμάτευση και ανασκόπηση του στόχου της θεραπείας.
5. Αναγνώριση των Ιδίων των Αντιφάσεων και Αβεβαιοτήτων:
   • Στη διαδικασία συγκατασκευής, η αναγνώριση των αντιφάσεων ή των αβεβαιοτήτων που σχετίζονται με το πρόβλημα ή την πρόοδο του θεραπευόμενου είναι επίσης σημαντική. Ο θεραπευτής δεν προσπαθεί να επιβάλει απαντήσεις ή να εξαναγκάσει αλλαγές, αλλά να δημιουργήσει ένα πλαίσιο στο οποίο ο θεραπευόμενος μπορεί να αναγνωρίσει τις αντιφάσεις και τις αβεβαιότητες και να δουλέψει μαζί με τον θεραπευτή για να βρει μια βιώσιμη λύση.

Ο Ρόλος του Θεραπευτή στη Συγκατασκευή:

Ο θεραπευτής στη συστημική ψυχοθεραπεία δεν είναι «αντικειμενικός παρατηρητής», αλλά ενεργός συμμετέχων στη δημιουργία του θεραπευτικού διαλόγου. Κάποιες από τις βασικές λειτουργίες του θεραπευτή στη συγκατασκευή περιλαμβάνουν:

• Ακρόαση χωρίς κριτική διάθεση, για να κατανοήσει τις ανάγκες του θεραπευόμενου και να βοηθήσει στην ανάπτυξη της συναισθηματικής ευφυΐας.
• Ενεργοποίηση της σκέψης του θεραπευόμενου μέσω ανοιχτών ερωτήσεων και συζητήσεων, επιτρέποντας στον θεραπευόμενο να ανακαλύψει νέες δυνατότητες για την επίλυση του προβλήματος.
• Δημιουργία ενός υποστηρικτικού κλίματος, όπου ο θεραπευόμενος αισθάνεται ελεύθερος να εκφράσει τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις ανησυχίες του χωρίς να αισθάνεται επικριμένος.

Συμπεράσματα:

Η συγκατασκευή στη συστημική ψυχοθεραπεία προάγει την κοινή δημιουργία της θεραπευτικής διαδικασίας, ενισχύοντας την ενεργό συμμετοχή του θεραπευόμενου. Αντί να είναι μια διαδικασία μονόπλευρης μετάδοσης γνώσης, η συγκατασκευή διευκολύνει την ανάπτυξη μιας αμοιβαίας κατανόησης των προβλημάτων και των λύσεων, ενισχύοντας την αυτοεκτίμηση, την ικανότητα του θεραπευόμενου να βρει λύσεις και να αναγνωρίσει τις δικές του ικανότητες. Έτσι, η συστημική ψυχοθεραπεία καθίσταται μια δυναμική και προσαρμοστική διαδικασία που εξελίσσεται συνεχώς και στηρίζεται σε αμοιβαία κατανόηση και συνεργασία.