Κατάθλιψη και Άγχος σε Παιδιά & Εφήβους

Η κατάθλιψη και το άγχος στα παιδιά και τους εφήβους είναι σοβαρές καταστάσεις που επηρεάζουν τη διάθεση, τη συμπεριφορά και την καθημερινή λειτουργικότητα. Συχνά, δεν εκδηλώνονται με τον ίδιο τρόπο όπως στους ενήλικες, γι’ αυτό είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε τα σημάδια και να προσφέρουμε έγκαιρη υποστήριξη.

1️⃣ Κατάθλιψη στα Παιδιά & Εφήβους

Συμπτώματα:

✔ Συνεχής θλίψη ή ευερεθιστότητα
✔ Έλλειψη ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που τους άρεσαν
✔ Κόπωση, έλλειψη ενέργειας
✔ Δυσκολία συγκέντρωσης
✔ Αισθήματα αναξιότητας ή ενοχής
✔ Διαταραχές ύπνου (υπερβολικός ύπνος ή αϋπνία)
✔ Αλλαγές στην όρεξη (υπερφαγία ή απώλεια όρεξης)
✔ Απόσυρση από φίλους και οικογένεια
✔ Σκέψεις αυτοτραυματισμού ή αυτοκτονίας (σε σοβαρές περιπτώσεις)

Αιτίες & Παράγοντες Κινδύνου

🧬 Γενετικοί παράγοντες – Αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό κατάθλιψης.
🧠 Νευροβιολογικοί παράγοντες – Ανισορροπία νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο.
🏫 Περιβαλλοντικοί παράγοντες – Σχολική πίεση, εκφοβισμός (bullying), οικογενειακές συγκρούσεις, τραυματικά γεγονότα.
🤯 Ψυχολογικοί παράγοντες – Χαμηλή αυτοεκτίμηση, αρνητική σκέψη, δυσκολία διαχείρισης συναισθημάτων.

2️⃣ Άγχος στα Παιδιά & Εφήβους

Το άγχος είναι φυσιολογικό, αλλά όταν γίνεται έντονο και επίμονο, μπορεί να επηρεάσει τη λειτουργικότητα του παιδιού.

Συμπτώματα:

✔ Υπερβολική ανησυχία για το σχολείο, το μέλλον ή την απόδοση
✔ Φόβος αποτυχίας και τελειομανία
✔ Σωματικά συμπτώματα (πονοκέφαλοι, στομαχόπονοι, ταχυπαλμίες)
✔ Αποφυγή κοινωνικών καταστάσεων ή άγχος αποχωρισμού
✔ Δυσκολία στον ύπνο λόγω υπερβολικής σκέψης
✔ Νευρικότητα, υπερκινητικότητα, ευερεθιστότητα

Τύποι Άγχους:

🔹 Γενικευμένο Άγχος → Συνεχής ανησυχία για διάφορα θέματα.
🔹 Κοινωνικό Άγχος → Φόβος για την κοινωνική αποδοχή και αξιολόγηση.
🔹 Άγχος Αποχωρισμού → Συχνό στα μικρότερα παιδιά, δυσκολεύονται να αποχωριστούν τους γονείς.
🔹 Άγχος Εξετάσεων & Σχολικής Απόδοσης → Πολύ συχνό στους εφήβους.

3️⃣ Αντιμετώπιση και Υποστήριξη

💬 Ψυχοθεραπεία:
✔ Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT): Βοηθά τα παιδιά να αναγνωρίσουν και να αλλάξουν αρνητικές σκέψεις.
✔ Συστημική Θεραπεία: Εστιάζει στην οικογένεια και στις σχέσεις του παιδιού με το περιβάλλον του.
✔ Παιγνιοθεραπεία: Για μικρότερα παιδιά, η θεραπεία μέσα από το παιχνίδι βοηθά στην έκφραση συναισθημάτων.

🏡 Υποστήριξη από την οικογένεια:
✔ Διατήρηση ανοιχτής επικοινωνίας – Να νιώθουν ότι μπορούν να μιλήσουν χωρίς να κριθούν.
✔ Δημιουργία σταθερής ρουτίνας – Βοηθά στη μείωση του άγχους.
✔ Αποφυγή υπερβολικής πίεσης – Οι γονείς να ενθαρρύνουν την προσπάθεια, όχι μόνο το αποτέλεσμα.
✔ Διαχείριση του δικού τους άγχους – Τα παιδιά επηρεάζονται από το άγχος των γονιών.

🎭 Σχολική Υποστήριξη:
✔ Συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς για προσαρμογές στις απαιτήσεις.
✔ Προγράμματα κατά του bullying & ενίσχυση κοινωνικών δεξιοτήτων.
✔ Εναλλακτικοί τρόποι αξιολόγησης για παιδιά με έντονο άγχος.

🧑‍⚕️ Φαρμακευτική Αγωγή:
Σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να προταθεί φαρμακευτική αγωγή από παιδοψυχίατρο, αλλά πάντα ως έσχατη λύση και σε συνδυασμό με ψυχοθεραπεία.

🔹 Πότε να ανησυχήσουμε;

❗ Αν η θλίψη ή το άγχος διαρκεί πάνω από δύο εβδομάδες και επηρεάζει την καθημερινότητα του παιδιού.
❗ Αν παρατηρηθεί κοινωνική απομόνωση, αυτοτραυματισμός ή σκέψεις αυτοκτονίας.
❗ Αν το παιδί παρουσιάζει ξαφνική πτώση στις σχολικές επιδόσεις ή αλλάζει δραματικά η συμπεριφορά του.

Η έγκαιρη παρέμβαση κάνει τεράστια διαφορά.

Η Συμβολή της Συστημικής Ψυχοθεραπείας στην Αντιμετώπιση της Κατάθλιψης & του Άγχους σε Παιδιά και Εφήβους

Η συστημική ψυχοθεραπεία εστιάζει όχι μόνο στο ίδιο το άτομο, αλλά και στο σύνολο των σχέσεών του – την οικογένεια, το σχολείο, τους φίλους. Θεωρεί ότι η ψυχική υγεία ενός παιδιού ή εφήβου επηρεάζεται από το περιβάλλον του και στοχεύει στη βελτίωση αυτών των αλληλεπιδράσεων, ώστε να δημιουργηθεί ένα υποστηρικτικό πλαίσιο.

🔹 1️⃣ Οικογένεια: Ενίσχυση των Γονέων και της Δυναμικής τους

Η οικογένεια παίζει καθοριστικό ρόλο στην ψυχική υγεία ενός παιδιού ή εφήβου. Η συστημική θεραπεία βοηθά στην κατανόηση του πώς οι οικογενειακές σχέσεις μπορεί να επιδεινώνουν ή να ανακουφίζουν το άγχος και την κατάθλιψη.

✔ Εκπαίδευση γονέων: Οι γονείς μαθαίνουν πώς να αναγνωρίζουν τα σημάδια άγχους και κατάθλιψης, πώς να μιλούν στο παιδί και πώς να το στηρίζουν.
✔ Βελτίωση επικοινωνίας: Καλλιεργείται η ενσυναίσθηση και η ικανότητα της οικογένειας να συζητά δύσκολα θέματα.
✔ Αλλαγή δυσλειτουργικών προτύπων: Αν υπάρχουν συγκρούσεις, υπερβολική αυστηρότητα ή παραμέληση, η θεραπεία προτείνει τρόπους πιο θετικής αλληλεπίδρασης.
✔ Αντιμετώπιση του γονεϊκού άγχους: Αν οι γονείς έχουν άγχος ή καταθλιπτική διάθεση, αυτό μπορεί να επηρεάζει το παιδί. Η θεραπεία τους βοηθά να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους.

🔹 2️⃣ Υποστήριξη του Παιδιού ή του Εφήβου

Η συστημική ψυχοθεραπεία δίνει χώρο στο παιδί να εκφράσει τα συναισθήματά του και να κατανοήσει καλύτερα τον εαυτό του μέσα στο πλαίσιο των σχέσεών του.

✔ Ανάπτυξη αυτοεκτίμησης: Μέσα από τη θεραπεία, το παιδί ή ο έφηβος μαθαίνει να αναγνωρίζει τις δυνάμεις του και να διαχειρίζεται την αρνητική σκέψη.
✔ Διαχείριση συναισθημάτων: Μαθαίνει τρόπους να αντιμετωπίζει το άγχος και τη θλίψη, αντί να τα καταπιέζει.
✔ Ανάπτυξη δεξιοτήτων κοινωνικής αλληλεπίδρασης: Αν υπάρχουν δυσκολίες στις σχέσεις με τους συνομηλίκους, η θεραπεία βοηθά στην ενίσχυση της κοινωνικής αυτοπεποίθησης.
✔ Ενδυνάμωση στη σχολική ζωή: Αν το άγχος σχετίζεται με το σχολείο, παρέχονται στρατηγικές για τη διαχείριση της πίεσης και των απαιτήσεων.

🔹 3️⃣ Συνεργασία με το Σχολείο

Το σχολείο είναι ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής του παιδιού. Αν υπάρχει πίεση, εκφοβισμός ή δυσκολία προσαρμογής, η συστημική θεραπεία μπορεί να βοηθήσει με:

✔ Συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς: Ενημέρωση των δασκάλων για τις ανάγκες του παιδιού, ώστε να προσαρμόσουν τη συμπεριφορά τους και να παρέχουν στήριξη.
✔ Αντιμετώπιση του bullying: Αν το παιδί βιώνει εκφοβισμό, η θεραπεία βοηθά στην ανάπτυξη μηχανισμών αντιμετώπισης και στην παρέμβαση της οικογένειας και του σχολείου.
✔ Δημιουργία ενός υποστηρικτικού σχολικού περιβάλλοντος: Καλλιέργεια ενσυναίσθησης στους συμμαθητές και εκπαίδευση των εκπαιδευτικών στη διαχείριση των ψυχοκοινωνικών προκλήσεων των μαθητών.

🔹 4️⃣ Αναγνώριση των Διαγενεακών Προτύπων

Στη συστημική θεραπεία εξετάζεται το πώς τα πρότυπα συμπεριφοράς και οι δυσκολίες μεταφέρονται από γενιά σε γενιά. Για παράδειγμα:

🔸 Άγχος γονέα → Άγχος παιδιού: Αν ένας γονέας έχει υψηλό άγχος, μπορεί άθελά του να το μεταφέρει στο παιδί, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο.
🔸 Αυστηρή ανατροφή → Χαμηλή αυτοεκτίμηση: Αν οι γονείς είναι επικριτικοί, το παιδί μπορεί να αισθάνεται διαρκώς ανεπαρκές.
🔸 Καταθλιπτικές τάσεις στην οικογένεια: Η θεραπεία βοηθά στην κατανόηση και αλλαγή αυτών των μοτίβων, ώστε να μη διαιωνίζονται.

🔹 5️⃣ Ενίσχυση Υποστηρικτικών Σχέσεων

Η κοινωνική υποστήριξη είναι καθοριστική για την ψυχική υγεία των παιδιών και των εφήβων. Η θεραπεία:

✔ Ενισχύει τις φιλίες: Αν το παιδί έχει δυσκολίες στις σχέσεις του, το βοηθά να καλλιεργήσει υγιείς δεσμούς.
✔ Δημιουργεί δίκτυα υποστήριξης: Ενθαρρύνει τη συμμετοχή σε ομάδες, αθλητικές ή δημιουργικές δραστηριότητες.
✔ Ενισχύει την αίσθηση του “ανήκειν”: Το παιδί μαθαίνει να νιώθει ότι έχει θέση στην οικογένεια, το σχολείο και την κοινωνία.

🔹 Συμπέρασμα

Η συστημική ψυχοθεραπεία είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης και του άγχους στα παιδιά και τους εφήβους, επειδή:

✅ Δεν εστιάζει μόνο στο άτομο, αλλά στο περιβάλλον και τις σχέσεις του.
✅ Βελτιώνει τη γονεϊκή στήριξη και τη δυναμική της οικογένειας.
✅ Διδάσκει στα παιδιά δεξιότητες συναισθηματικής διαχείρισης.
✅ Συνεργάζεται με το σχολείο και τους εκπαιδευτικούς.
✅ Σπάει τα δυσλειτουργικά οικογενειακά μοτίβα που επηρεάζουν την ψυχική υγεία.

Με σωστή παρέμβαση, το παιδί ή ο έφηβος αποκτά τις δεξιότητες και την υποστήριξη που χρειάζεται για να διαχειριστεί τις προκλήσεις της ζωής με μεγαλύτερη ανθεκτικότητα και αυτοπεποίθηση.