Αναπηρία

Η αναπηρία είναι ένας όρος που περιγράφει μια κατάσταση όπου ένα άτομο έχει κάποια πρόβλημα ή περιορισμό στη λειτουργία του σώματος ή του μυαλού του, το οποίο μπορεί να επηρεάζει την καθημερινή του ζωή και τις δραστηριότητές του. Η αναπηρία μπορεί να είναι σωματική, γνωστική, ψυχική, αισθητηριακή, ή συνδυασμός αυτών. Οι αναπηρίες ποικίλουν σε είδη, σοβαρότητα και διάρκεια.

Ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά της αναπηρίας περιλαμβάνουν:

Σωματική Αναπηρία

Αφορά σε περιορισμούς στην κίνηση ή την κινητικότητα του σώματος. Μπορεί να περιλαμβάνει:

Κινητικές αναπηρίες (π.χ., αναπηρία στο βάδισμα, παραλυσία, ακαμψία των αρθρώσεων).
Απώλεια ενός μέλους του σώματος (π.χ., ακρωτηριασμός).
Δυσκολίες με την ισορροπία ή το συντονισμό.

Αισθητηριακή Αναπηρία

Αφορά περιορισμούς στην αντίληψη ή την επεξεργασία αισθητηριακών πληροφοριών, όπως:

Κώφωση ή μειωμένη ακοή.
Τύφλωση ή μειωμένη όραση.
Μερικές φορές, άλλες μορφές αισθητηριακής δυσλειτουργίας (π.χ., απώλεια αίσθησης αφής).

Γνωστική Αναπηρία

Αφορά περιορισμούς στις γνωστικές λειτουργίες του ατόμου, όπως:

Δυσκολία στην εκμάθηση, την κατανόηση ή την επεξεργασία πληροφοριών.
Διαταραχές όπως η διαταραχή του αυτιστικού φάσματος, η νοητική αναπηρία, ή άλλες γνωστικές καταστάσεις.

Ψυχική Αναπηρία

Αφορά ψυχικές ή συναισθηματικές καταστάσεις που επηρεάζουν τη σκέψη, την αντίληψη, την αντίδραση ή τη συμπεριφορά του ατόμου. Παραδείγματα περιλαμβάνουν:

Κατάθλιψη, άγχος, ψυχωσικές διαταραχές (π.χ., σχιζοφρένεια).
Άλλες ψυχικές καταστάσεις που επηρεάζουν την καθημερινή λειτουργία.

Συνδυασμένη Αναπηρία

Ορισμένα άτομα έχουν συνδυασμένες αναπηρίες που περιλαμβάνουν περισσότερους από έναν τύπους αναπηρίας. Για παράδειγμα, κάποιο άτομο μπορεί να έχει κινητική και αισθητηριακή αναπηρία μαζί.

Η Διάκριση Ανάμεσα σε Αναπηρία και Δυσκολία

Η αναπηρία αφορά την μακροχρόνια κατάσταση του ατόμου, ενώ μια δυσκολία μπορεί να είναι προσωρινή ή περιορισμένη. Επομένως, για παράδειγμα, ένα άτομο που αντιμετωπίζει μια προσωρινή δυσκολία μετά από ένα τραύμα δεν θεωρείται αναπηρικό άτομο, ενώ κάποιος που βιώνει μακροχρόνια περιορισμούς μπορεί να χαρακτηριστεί έτσι.

Αναπηρία και Κοινωνικό Στρατηγικό Πλαίσιο

Η αντίληψη της αναπηρίας έχει εξελιχθεί με τα χρόνια, και σήμερα η κοινωνία τη βλέπει περισσότερο ως μια κοινωνική κατασκευή, παρά ως απλώς μια ιατρική κατάσταση. Η κοινωνική μοντέλο αναπηρίας υποστηρίζει ότι οι κοινωνικές συνθήκες και οι κοινωνικές προκαταλήψεις είναι κυρίως υπεύθυνες για τον περιορισμό των ευκαιριών και των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρίες.

Η πρόσβαση σε δημόσιους χώρους, η εκπαίδευση, η υγεία και η εργασία είναι τομείς στους οποίους η αναπηρία μπορεί να προκαλέσει εμπόδια, αλλά η κοινωνία και οι πολιτικές που ενσωματώνουν τα ΑμεΑ μπορούν να μειώσουν αυτόν τον αποκλεισμό και να ενισχύσουν τη συμμετοχή τους.

Κοινωνικό Μοντέλο της Αναπηρίας

Το Κοινωνικό Μοντέλο της Αναπηρίας προτείνει ότι η αναπηρία δεν είναι απλώς ένα προσωπικό, ιατρικό ζήτημα ή αποτέλεσμα κάποιας σωματικής ή ψυχικής διαταραχής του ατόμου, αλλά μια κοινωνική κατασκευή. Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο, το άτομο με αναπηρία δεν έχει μόνο τα όρια που προκύπτουν από τη σωματική ή ψυχική του κατάσταση, αλλά και από τις κοινωνικές δομές, τις στάσεις και τις αντιλήψεις που ενσωματώνονται στην κοινωνία.

Αυτό το μοντέλο διαχωρίζει την αναπηρία σε δύο βασικά μέρη:

Την ανικανότητα ή περιορισμό του ατόμου (που σχετίζεται με την ανατομική ή λειτουργική του κατάσταση).
Τον κοινωνικό αποκλεισμό και τις εμπόδια που το άτομο αντιμετωπίζει λόγω της κοινωνικής διάρθρωσης, της πολιτικής, και των στάσεων της κοινωνίας απέναντι στους ανθρώπους με αναπηρία.

Βασικές Αρχές του Κοινωνικού Μοντέλου της Αναπηρίας:

Η Αναπηρία ως Κοινωνικό Φαινόμενο:
- Σύμφωνα με το κοινωνικό μοντέλο, η αναπηρία δεν είναι προσωπικό ελάττωμα ή ιατρικό πρόβλημα του ατόμου, αλλά αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης μεταξύ του ατόμου και των κοινωνικών, περιβαλλοντικών και πολιτιστικών παραμέτρων.
- Οι πραγματικές «αναπηρίες» που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία προκύπτουν από κοινωνικές διακρίσεις, προκαταλήψεις, και μη προσβάσιμους χώρους και υπηρεσίες.
Αναπηρία και Προσβασιμότητα:
- Αντί να βλέπουμε την αναπηρία ως κάτι που περιορίζει την ικανότητα του ατόμου, το κοινωνικό μοντέλο υποστηρίζει ότι είναι οι μη προσβάσιμοι χώροι, οι έλλειψη υπηρεσιών και οι κοινωνικές ανισότητες που πραγματικά περιορίζουν τη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία στην κοινωνία.
- Για παράδειγμα, η μη προσβασιμότητα σε δημόσιους χώρους, η έλλειψη υποστηρικτικών υπηρεσιών ή η αδυναμία να παρέχονται δυνατότητες για ισότιμη εργασία και εκπαίδευση δημιουργούν αποκλεισμό για τα άτομα με αναπηρία.
Αντίσταση στον Ιατρικό Ορισμό της Αναπηρίας:
- Το ιατρικό μοντέλο της αναπηρίας εστιάζει στο «θεραπεία» ή την «επισκευή» του ατόμου, βλέποντας την αναπηρία ως πρόβλημα του σώματος ή του μυαλού που πρέπει να διορθωθεί ή να ιαθεί.
- Αντιθέτως, το κοινωνικό μοντέλο υποστηρίζει ότι η αναπηρία δεν είναι το πρόβλημα του ατόμου, αλλά το πρόβλημα είναι η κοινωνία που δεν προσαρμόζεται στις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία.
Κοινωνική και Πολιτική Δράση:
- Το κοινωνικό μοντέλο προτείνει ότι η κοινωνία και οι θεσμοί πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη να δημιουργήσουν τις συνθήκες που θα επιτρέπουν στα άτομα με αναπηρία να ζήσουν ισότιμα με τους υπόλοιπους.
- Επομένως, το μοντέλο καλεί σε νομική προστασία, προσβασιμότητα σε δημόσιες υπηρεσίες, εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς, και εργασιακή ένταξη.

Στρατηγικές Βασισμένες στο Κοινωνικό Μοντέλο:

Συμπερίληψη: Δημιουργία μιας κοινωνίας που θα περιλαμβάνει όλους τους πολίτες, ανεξαρτήτως αναπηρίας. Οι θεσμοί, όπως το σχολείο, η εργασία και οι δημόσιοι χώροι, πρέπει να προσαρμοστούν για να καλύπτουν τις ανάγκες όλων.
Προσβασιμότητα: Δημιουργία ενός περιβάλλοντος που είναι προσβάσιμο και ευχάριστο για τα άτομα με αναπηρία. Αυτό σημαίνει την προσαρμογή των υποδομών (κτίρια, μεταφορικά μέσα, ψηφιακές πλατφόρμες) ώστε να εξυπηρετούν όλες τις ανάγκες.
Αλλαγή Στάσεων: Επένδυση στην εκπαίδευση και την ευαισθητοποίηση των ανθρώπων για τη διαφορετικότητα και τη σημασία της κοινωνικής ισότητας.
Δημιουργία Κοινωνικών Δικτύων Υποστήριξης: Ενίσχυση των κοινοτήτων και των δικτύων υποστήριξης για τα άτομα με αναπηρία, προκειμένου να μειωθεί ο κοινωνικός αποκλεισμός.

Συμπεράσματα:

Το κοινωνικό μοντέλο της αναπηρίας ενισχύει την αντίληψη ότι η αναπηρία δεν είναι κάτι που προέρχεται από το ίδιο το άτομο, αλλά από τις κοινωνικές δομές και τις αντιλήψεις που το περιβάλλουν. Επικεντρώνεται στη δημιουργία ισότιμων ευκαιριών, προσβασιμότητας και κοινωνικής αποδοχής για τα άτομα με αναπηρία, και υπογραμμίζει την ανάγκη για μια κοινωνία που να είναι ευαίσθητη και προσαρμόσιμη στις διαφορετικές ανάγκες των πολιτών της.

Σημασία της Αντιμετώπισης της Αναπηρίας

Η αναπηρία δεν πρέπει να περιορίζει τις ευκαιρίες ενός ατόμου να ζήσει μια πλήρη και ικανοποιητική ζωή. Η κοινωνία έχει την υποχρέωση να παρέχει ίση πρόσβαση σε ευκαιρίες και να δημιουργεί ευνοϊκά περιβάλλοντα για τη συμμετοχή όλων των ατόμων, ανεξαρτήτως αναπηρίας.