Τα κύρια συμπτώματα της κατάθλιψης περιλαμβάνουν βαθιά θλίψη και/ή ανικανότητα του ατόμου να βιώσει ευχαρίστηση. Οι περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν θλίψη κατά τη διάρκεια της ζωής τους και λένε κάποια στιγμή ότι έχουν κατάθλιψη. Η πλειονότητα αυτών των εμπειριών ωστόσο δεν έχουν αρκετή ένταση και διάρκεια, ώστε να δικαιολογείται μία τέτοια διάγνωση.

Όταν οι άνθρωποι εμφανίζουν καταθλιπτική διαταραχή μπορεί να κατηγορούν συνεχώς τον εαυτό τους. Ενδέχεται να επικεντρώνονται στα ελαττώματα και στα ελλείμματα τους. Η συγκέντρωση σε κάτι μπορεί να τους εξαντλεί τόσο πολύ, που να δυσκολεύονται να αφομοιώσουν αυτά που διαβάζουν και ακούν. Συχνά, έχουν μία αρνητική οπτική στις καταστάσεις που συμβαίνουν στην καθημερινότητα τους, με αποτέλεσμα να χάνουν την ελπίδα τους.

Είναι επίσης συνηθισμένα και τα σωματικά συμπτώματα της κατάθλιψης όπως είναι η κόπωση, η χαμηλή ενεργητικότητα, καθώς και οι σωματικές ενοχλήσεις και οι πόνοι. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να είναι τόσο έντονα, που το άτομο πείθεται ότι μάλλον υποφέρει από κάποιο σοβαρό ιατρικό πρόβλημα, παρά το γεγονός ότι τα συμπτώματα δεν έχουν εμφανή σωματική αιτία. Αν και τα άτομα που έχουν κατάθλιψη συνήθως αισθάνονται εξαντλημένα, ενδέχεται να δυσκολεύονται να αποκοιμηθούν και μπορεί να ξυπνούν συχνά κατα τη διάρκεια της νύχτας. Αλλοί κοιμούνται κατα τη διάρκεια της ημέρας. Μπορεί να νιώθουν ότι η γεύση του φαγητού είναι μονότονη ή ότι έχουν χάσει την όρεξή τους ή αντίθετα να έχει αυξηθεί η όρεξή τους. Το σεξουαλικό ενδιαφέρον ατονεί και σε αρκετές περιπτώσεις εξαφανίζεται. Κάποιοι μπορεί να αισθάνονται τα άκρα τους βαριά. Οι σκέψεις και οι κινήσεις όρισμένων πασχόντων μπορεί να γίνουν πιο αργές (ψυχοκινητική επιβράδυνση), ενώ άλλοι ενδέχεται να μη μπορούν να καθίσουν ακίνητοι: βαδίζουν πάνω κάτω, κινούνται νευρικά και στριφογυρίζουν τα χέρια τους (ψυχοκινητική διέγερση).

Πέρα από αυτά τα γνωστικά και σωματικά συμπτώματα, μπορεί να εξαφανιστεί η ικανότητα του ατόμου να παίρνει πρωτοβουλίες. Η απόσυρση (απομάκρυνση) από τους άλλους είναι συχνή. Πολλοί προτιμούν να κάθονται μόνοι τους και να παραμένουν σιωπηλοί. Ορισμένα άτομα με κατάθλιψη παραμελούν την εμφάνιση τους. Όταν μάλιστα κάποιος από τους πάσχοντες αποθαρρυνθεί και απελπιστεί τελείως, ενδέχεται να παρουσιάσουν σκέψεις αυτοκτονίας (αυτοκτονικός ιδεασμός). 

Η Συμβολή της Συστημικής Ψυχοθεραπείας στη Διαχείριση των Καταθλιπτικών Διαταραχών

Η κατάθλιψη δεν επηρεάζει μόνο το άτομο που τη βιώνει, αλλά και το σύνολο των σχέσεών του. Η Συστημική Ψυχοθεραπεία αντιμετωπίζει την κατάθλιψη ως ένα φαινόμενο που προκύπτει μέσα από τις αλληλεπιδράσεις του ατόμου με το οικογενειακό, κοινωνικό και επαγγελματικό του περιβάλλον.

Αντί να εστιάζει μόνο στα εσωτερικά συμπτώματα του ατόμου, εξετάζει πώς οι δυναμικές μέσα στο σύστημα του ατόμου επηρεάζουν και διατηρούν την καταθλιπτική του διάθεση.

🔹 1️⃣ Ανάλυση του Οικογενειακού και Κοινωνικού Πλαισίου

🔹 Η συστημική θεραπεία εξετάζει πώς το περιβάλλον συμβάλλει στην εμφάνιση και διατήρηση της κατάθλιψης.
🔹 Αναζητά μοτίβα αλληλεπίδρασης, όπως:
✔ Υπερβολικές προσδοκίες ή έντονες συγκρούσεις.
✔ Δυσκολίες στην επικοινωνία και στην έκφραση συναισθημάτων.
✔ Απομόνωση ή έλλειψη συναισθηματικής υποστήριξης.

📌 Παράδειγμα: Ένα άτομο μπορεί να εμφανίζει κατάθλιψη ως αντίδραση σε ένα περιβάλλον έντονου ελέγχου ή αδιαφορίας. Η θεραπεία θα αναλύσει αυτούς τους παράγοντες και θα προτείνει τρόπους βελτίωσης.

🔹 2️⃣ Αναδόμηση των Σχέσεων και της Επικοινωνίας

🔹 Στόχος είναι η βελτίωση των διαπροσωπικών σχέσεων και η ενίσχυση της συναισθηματικής σύνδεσης.
🔹 Η θεραπεία βοηθά το άτομο να:
✔ Εκφράζει τα συναισθήματά του πιο ανοιχτά.
✔ Θέτει υγιή όρια στις σχέσεις του.
✔ Αποφύγει δυσλειτουργικές σχέσεις που επιδεινώνουν την κατάθλιψη.

📌 Παράδειγμα: Ένα άτομο που αισθάνεται διαρκώς υποτιμημένο από τους δικούς του, μπορεί να μάθει να εκφράζει τις ανάγκες του πιο αποτελεσματικά και να διεκδικεί καλύτερη μεταχείριση.

🔹 3️⃣ Ενίσχυση της Αυτοεικόνας και της Αυτοαξίας

🔹 Συχνά, η κατάθλιψη σχετίζεται με αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό και αίσθηση ανεπάρκειας.
🔹 Η συστημική θεραπεία βοηθά το άτομο να αναγνωρίσει και να αμφισβητήσει τις αρνητικές αφηγήσεις που έχει εσωτερικεύσει από το περιβάλλον του.

✔ Αντικατάσταση της αρνητικής αυτοεικόνας με μια πιο ρεαλιστική και θετική.
✔ Ανάλυση των κοινωνικών και οικογενειακών μηνυμάτων που διαμόρφωσαν τις πεποιθήσεις του.
✔ Ενίσχυση της αυτοπεποίθησης μέσω νέων εμπειριών και σχέσεων.

📌 Παράδειγμα: Ένα άτομο που μεγάλωσε με την πεποίθηση ότι “δεν είναι αρκετά καλό”, θα δουλέψει θεραπευτικά για να αμφισβητήσει αυτή την αφήγηση και να υιοθετήσει μια πιο θετική αυτοεικόνα.

🔹 4️⃣ Αλλαγή Δυσλειτουργικών Μοτίβων Συμπεριφοράς

🔹 Η κατάθλιψη συχνά οδηγεί σε παθητικότητα, κοινωνική απόσυρση και απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες.
🔹 Η συστημική θεραπεία βοηθά το άτομο να αναγνωρίσει και να σπάσει φαύλους κύκλους που συντηρούν την κατάθλιψη.

✔ Αναγνώριση και σταδιακή αλλαγή καθημερινών μοτίβων που ενισχύουν τη θλίψη.
✔ Ενίσχυση δραστηριοτήτων που φέρνουν ευχαρίστηση και αίσθηση νοήματος.
✔ Προώθηση πιο υγιών στρατηγικών διαχείρισης στρες.

📌 Παράδειγμα: Ένα άτομο που αποφεύγει τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις λόγω κατάθλιψης, θα δουλέψει θεραπευτικά πάνω στη σταδιακή επανένταξή του σε κοινωνικές δραστηριότητες.

🔹 5️⃣ Κατανόηση του Ρόλου της Κατάθλιψης μέσα στο Σύστημα

🔹 Στη συστημική προσέγγιση, η κατάθλιψη δεν θεωρείται αποκλειστικά ατομικό πρόβλημα, αλλά συχνά έχει λειτουργία μέσα στο οικογενειακό ή κοινωνικό σύστημα.
🔹 Ο θεραπευτής βοηθά το άτομο να αναρωτηθεί:

✔ Μήπως η κατάθλιψη λειτουργεί ως ασυνείδητη διαμαρτυρία για κάτι που δεν μπορεί να εκφραστεί αλλιώς;
✔ Υπάρχουν ρόλοι μέσα στο σύστημα (π.χ. “ο αδύναμος”, “ο δυνατός”) που διατηρούν την κατάθλιψη;
✔ Πώς θα επηρεαστούν οι σχέσεις μου αν ξεπεράσω την κατάθλιψη;

📌 Παράδειγμα: Ένα μέλος της οικογένειας μπορεί να βιώνει κατάθλιψη επειδή έχει αναλάβει έναν υπερβολικά φορτισμένο ρόλο (π.χ. “ο σωτήρας της οικογένειας”), και η θεραπεία θα βοηθήσει στην ανακατανομή των ρόλων.

🔹 6️⃣ Ενσωμάτωση της Υποστήριξης από το Περιβάλλον

🔹 Η συστημική θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει οικογενειακές ή ομαδικές συνεδρίες, ώστε να εμπλακούν σημαντικοί άνθρωποι στη θεραπευτική διαδικασία.
🔹 Ο στόχος είναι να δημιουργηθεί ένα πιο υποστηρικτικό δίκτυο γύρω από το άτομο.

✔ Εκπαίδευση της οικογένειας στη σωστή διαχείριση της κατάθλιψης.
✔ Δημιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος έκφρασης συναισθημάτων.
✔ Βελτίωση της ποιότητας των σχέσεων για μακροπρόθεσμη σταθερότητα.

📌 Παράδειγμα: Ένας γονέας που δεν κατανοεί την κατάθλιψη του παιδιού του, μπορεί μέσα από τη θεραπεία να μάθει πώς να το υποστηρίξει χωρίς να το πιέζει.

🔹 7️⃣ Συνδυασμός με Άλλες Θεραπευτικές Προσεγγίσεις

🔹 Η Συστημική Ψυχοθεραπεία μπορεί να συνδυαστεί με:
✔ Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) για αναδόμηση αρνητικών σκέψεων.
✔ Φαρμακευτική αγωγή, όταν κρίνεται απαραίτητο.
✔ Mindfulness και ACT (Θεραπεία Αποδοχής και Δέσμευσης) για βελτίωση της ανθεκτικότητας.

🔹 Συμπέρασμα

Η Συστημική Ψυχοθεραπεία βοηθά στη διαχείριση της κατάθλιψης εξετάζοντας το πλαίσιο των σχέσεων του ατόμου, ενισχύοντας τη συναισθηματική του υποστήριξη και βοηθώντας το να αλλάξει δυσλειτουργικά μοτίβα.