Αρκετός κόσμος θεωρεί πως υφίσταται μόνο μία διπολική διαταραχή. Στην πραγματικότητα όμως σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτήρια προσδιορίζονται τρείς τύποι διπολικών διαταραχών: η διπολική 1 διαταραχή, η διπολική 2 διαταραχή και η κυκλοθυμική (αμφιθυμική) διαταραχή. Κάθεμια από αυτές τις διαταραχές αποτελεί φάσμα διαφοροποιείται από άτομο σε άτομο, ανάλογα με τη βαρύτητα και τη διάρκεια των μανιακών συμπτωμάτων που εκδηλώνει.

Οι διαταραχές αυτές αποκαλούνται <<διπολικές>>, διότι τα περισσότερα άτομα που βιώνουν συμπτώματα μανίας θα βιώσουν και συμπτώματα κατάθλιψης στη διάρκεια της ζωής τους (η μανία και η κατάθλιψη θεωρούνται αντίθετοι πόλοι). Η διπολική 1 διαταραχή διαφοροποιείται από τη διπολική 2 διαταραχή, καθώς για τη διάγνωση της δεν απαιτείται από τον πάσχοντα να έχει βιώσει κάποιο καταθλιπτικό επεισόδιο. Σε αντίθεση με τη διάγνωση για τη διπολική 2 διαταραχή όπου απαιτείται.

Η μανία είναι μία κατάσταση έντονης ευφορίας και ευερεθιστότητας, η οποία συνοδεύεται και από άλλα συμπτώματα που παρουσιάζονται στα διαγνωστικά κριτήρια. Κατά τη διάρκεια του μανιακού επεισοδίου το άτομο μπορεί να μιλά δυνατά και να κάνει έναν ακατάπαυστο χείμαρρο από σχόλια, ορισμένες φορές γεμάτα λογοπαίγνια, αστεία, ρίμα και παρεμβολές που σχετίζονται με ερεθίσματα στο άμεσο περιβάλλον. Συχνά είναι δύσκολο να διακόψει κανείς αυτά τα σχόλια. Επίσης, μπορεί αυτά τα σχόλια να πηγαίνουν πολύ γρήγορα από το ένα θέμα στο άλλο, αντανακλώντας υποκείμενη φυγή ιδεών. Κατά τη διάρκεια της μανίας, το άτομο μπορεί να γίνει κοινωνικό σε βαθμό αδιακρισίας. Αγνοεί τις πιθανόν καταστροφικές συνέπειες της συμπεριφοράς του, που ενδέχεται να περιλαμβάνουν ανάρμοστες σεξουαλικές δραστηριότητες, υπερβολική σπατάλη και ριψοκίνδυνη οδήγηση. Οι προσπάθειες των άλλων να χαλιναγωγήσουν αυτές τις συμπεριφορές και τα αποτελέσματα τους είναι πιθανόν να προκαλέσουν γρήγορα το θυμό ή ακόμη και την οργή του ατόμου. Η μανία συνήθως εμφανίζεται ξαφνικά και κορυφώνεται μέσα σε διάστημα μίας ή δύο ημερών.

Τα περισσότερα μανιακά επεισόδια είναι αμιγώς μανιακά, αλλά μερικές φορές το άτομο βιώνει μεικτά επεισόδια, τα οποία χαρακτηρίζονται από έντονα συμπτώματα μανίας αλλά και κατάθλιψης μέσα στην ίδια βδομάδα. 

Η μέση ηλικία εμφάνισης των διπολικών διαταραχών είναι μεταξύ 20 και 30 ετών, όμως οι διαταραχές αυτές παρουσιάζονται τα τελευταία χρόνια όλο και συχνότερα σε παιδιά και εφήβους. Οι διπολικές διαταραχές εμφανίζονται εξίσου συχνά στους άνδρες και στις γυναίκες, αλλά οι γυναίκες βιώνουν καταθλιπτικά επεισόδια συχνότερα από ότι οι άνδρες.

Τα άτομα με διπολικές διαταραχές διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να εμφανίσουν ένα ευρύ φάσμα άλλων ιατρικών προβλημάτων, όπως η καρδιαγγειακή νόσος, ο σακχαρώδης διαβήτης, η παχυσαρκία και η θυρεοειδοπάθεια.

Η Συστημική Ψυχοθεραπεία και η Διαχείριση της Διπολικής Διαταραχής

Η Διπολική Διαταραχή χαρακτηρίζεται από εναλλαγές μανιακών/υπομανιακών και καταθλιπτικών επεισοδίων, επηρεάζοντας όχι μόνο το άτομο, αλλά και το οικογενειακό και κοινωνικό του περιβάλλον. Η Συστημική Ψυχοθεραπεία προσεγγίζει τη διαταραχή μέσα από το πρίσμα των σχέσεων και της αλληλεπίδρασης του ατόμου με τους γύρω του, βοηθώντας στη βελτίωση της συναισθηματικής ρύθμισης, της επικοινωνίας και της υποστήριξης από το περιβάλλον.

🔹 1️⃣ Κατανόηση της Διπολικής Διαταραχής μέσα στο Σύστημα

🔹 Η Συστημική Ψυχοθεραπεία βοηθά το άτομο και την οικογένειά του να κατανοήσουν:
✔ Τη φύση της διαταραχής και τη σημασία της συνέπειας στη θεραπεία.
✔ Πώς οι σχέσεις και οι οικογενειακές δυναμικές επηρεάζουν τις εναλλαγές διάθεσης.
✔ Πώς η ίδια η διαταραχή επηρεάζει τις σχέσεις και τη δυναμική της οικογένειας.

📌 Παράδειγμα: Αν ένα άτομο με διπολική διαταραχή βιώνει υψηλές προσδοκίες από το περιβάλλον του, η πίεση αυτή μπορεί να εντείνει τις διακυμάνσεις στη διάθεσή του.

🔹 2️⃣ Αναγνώριση και Ρύθμιση των Εκλυτικών Παραγόντων

🔹 Η θεραπεία βοηθά το άτομο και το περιβάλλον του να αναγνωρίσουν παράγοντες που πυροδοτούν τις κρίσεις και να αναπτύξουν στρατηγικές για την πρόληψη επεισοδίων.

✔ Κατανόηση του ρόλου του στρες και των οικογενειακών εντάσεων στην πορεία της διαταραχής.
✔ Εκπαίδευση στην αναγνώριση των πρώιμων προειδοποιητικών σημείων μιας μανιακής ή καταθλιπτικής φάσης.
✔ Ανάπτυξη στρατηγικών για την έγκαιρη διαχείριση των αλλαγών στη διάθεση.

📌 Παράδειγμα: Αν μια σύγκρουση με ένα μέλος της οικογένειας μπορεί να πυροδοτήσει ένα μανιακό επεισόδιο, η θεραπεία θα βοηθήσει στην ανάπτυξη πιο αποτελεσματικών τρόπων διαχείρισης των συγκρούσεων.

🔹 3️⃣ Βελτίωση της Οικογενειακής και Διαπροσωπικής Επικοινωνίας

🔹 Η συστημική προσέγγιση εστιάζει στη βελτίωση της επικοινωνίας μέσα στην οικογένεια και στις σχέσεις του ατόμου.

✔ Ενίσχυση της ανοιχτής και μη επικριτικής επικοινωνίας.
✔ Μείωση των συγκρούσεων που μπορεί να οδηγήσουν σε συναισθηματική αστάθεια.
✔ Εκπαίδευση των οικείων ώστε να κατανοήσουν καλύτερα τις ανάγκες του ατόμου με διπολική διαταραχή.

📌 Παράδειγμα: Αν η οικογένεια αντιδρά με θυμό ή ενοχοποίηση σε ένα καταθλιπτικό επεισόδιο, η θεραπεία θα τους βοηθήσει να αναπτύξουν πιο υποστηρικτικούς τρόπους ανταπόκρισης.

🔹 4️⃣ Υποστήριξη για τη Συμμόρφωση στη Θεραπεία

🔹 Η διπολική διαταραχή απαιτεί μακροχρόνια διαχείριση, και η συστημική θεραπεία βοηθά το άτομο και το περιβάλλον του να κατανοήσουν τη σημασία της συμμόρφωσης στη φαρμακευτική αγωγή και στην ψυχοθεραπεία.

✔ Αντιμετώπιση φόβων ή αντιστάσεων απέναντι στη φαρμακευτική αγωγή.
✔ Αναγνώριση του ρόλου της θεραπείας στη σταθερότητα της διάθεσης.
✔ Βοήθεια στην οργάνωση της καθημερινότητας για τη διατήρηση σταθερών ρυθμών ζωής.

📌 Παράδειγμα: Ένα άτομο που κατά τη μανιακή φάση νιώθει υπερβολική αυτοπεποίθηση και σταματά τη φαρμακευτική αγωγή, μπορεί να δουλέψει θεραπευτικά ώστε να αναπτύξει καλύτερη αυτογνωσία και σταθερότητα στη θεραπευτική διαδικασία.

🔹 5️⃣ Διαχείριση των Επεισοδίων και Δημιουργία Σταθερότητας

🔹 Η θεραπεία βοηθά στη δημιουργία ενός πιο σταθερού καθημερινού πλαισίου, το οποίο είναι καθοριστικό για την πρόληψη επεισοδίων.

✔ Ενίσχυση της ρουτίνας και των σταθερών προγραμμάτων ύπνου και δραστηριοτήτων.
✔ Ανάπτυξη στρατηγικών για τη διαχείριση του άγχους και των διακυμάνσεων της διάθεσης.
✔ Βελτίωση της αυτογνωσίας και της ικανότητας του ατόμου να προβλέπει τις συναισθηματικές του αλλαγές.

📌 Παράδειγμα: Η θεραπεία μπορεί να βοηθήσει ένα άτομο να τηρεί ένα σταθερό πρόγραμμα ύπνου, ώστε να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης μανιακών επεισοδίων.

🔹 6️⃣ Ανάπτυξη Υποστηρικτικού Δικτύου

🔹 Η Συστημική Ψυχοθεραπεία ενισχύει το υποστηρικτικό δίκτυο του ατόμου, συμπεριλαμβάνοντας οικογένεια, φίλους ή ομάδες υποστήριξης.

✔ Εκπαίδευση των κοντινών ατόμων στη σωστή διαχείριση της διαταραχής.
✔ Ανάπτυξη στρατηγικών ώστε το περιβάλλον να υποστηρίζει, χωρίς να είναι υπερπροστατευτικό ή ελεγκτικό.
✔ Ενίσχυση της κοινωνικής ένταξης και των θετικών διαπροσωπικών σχέσεων.

📌 Παράδειγμα: Ένας σύντροφος που δεν κατανοεί τις ανάγκες του ατόμου με διπολική διαταραχή μπορεί να εκπαιδευτεί μέσω της θεραπείας ώστε να προσφέρει πιο ουσιαστική υποστήριξη.

🔹 7️⃣ Συνδυασμός με Άλλες Θεραπευτικές Προσεγγίσεις

🔹 Η Συστημική Ψυχοθεραπεία μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά με άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις, όπως:
✔ Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) για αναδόμηση αρνητικών σκέψεων.
✔ Διαπροσωπική και Κοινωνικών Ρυθμών Θεραπεία (IPSRT) για σταθεροποίηση των καθημερινών δραστηριοτήτων.
✔ Φαρμακευτική αγωγή, όταν είναι αναγκαία για τη ρύθμιση της διάθεσης.

🔹 Συμπέρασμα

Η Συστημική Ψυχοθεραπεία συμβάλλει στη διαχείριση της διπολικής διαταραχής βελτιώνοντας τις διαπροσωπικές σχέσεις, αναγνωρίζοντας εκλυτικούς παράγοντες, ενισχύοντας τη συμμόρφωση στη θεραπεία και αναπτύσσοντας στρατηγικές σταθερότητας.