Η διάγνωση της διαταραχής μετατραυματικού στρες δίνεται όταν το άτομο συμμετείχε ή ήταν μάρτυρας ενός γεγονότος, στο οποίο υπήρχε πραγματικός ή επαπειλούμενος θάνατος, σοβαρός τραυματισμός ή απειλή της σωματικής ακεραιότητας του ίδιου ή άλλων ατόμων και η άμεση αντίδραση ήταν έντονος φόβος, αίσθημα αβοηθησίας ή τρόμος. Για να θεώρηθεί ότι ένα άτομο πάσχει από τη διαταραχή μετατραυματικού στρες θα πρέπει να έχει βιώσει μακροπρόθεσμα τρεις ομάδες συμπτωμάτων, οι οποίες διαρκούν τουλάχιστον ένα μήνα:

• Παρεισφρέουσες αμαμνήσεις: Το τραυματικό γεγονός αναβιώνεται μέσα από ενοχλητικές σκέψεις, επαναβιώσεις ή εφιάλτες. Η αναβίωση ενδέχεται να είναι εσκεμμένη, καθώς το άτομο <<μηρυκάζει>> το πραγματικό γεγονός.  Μπορεί επίσης να ξεπηδούν στο μυαλό του απρόκλητες εικόνες με τη μορφή επαναβιώσεων. Οι εικόνες αυτές μοιάζουν συχνά τόσο πραγματικές, όσο και το ίδιο το γεγονός, αλλά μπορεί να είναι αποσπασματικές ή ελλιπείς. Τα συναισθήματα και οι αισθήσεις που σχετίζονται με το τραυματικό γεγονός, μπορεί να επαναβιώνονται με την ίδια ένταση με την οποία είχαν βιωθεί τη στιγμή του συμβάντος. Το άτομο περιγράφει συνήθως αυτές τις εικόνες σαν μία <<ταινία>> του γεγονότος. Στην αρχή νιώθει σαν να βρίσκεται <<μέσα>> στην ταινία αποτελόντας μέρος της και στη συνέχεια σαν να την παρακολουθεί ως θεατής. Αυτό σημαίνει ότι νιώθει στην κυριολεξία πιο αποστασιοποιημένος από το μετραυματικό στρες.
• Αποφυγή: Το άτομο υιοθετεί δραστηριότητες ή συμπεριφορές για να αποφύγει όλα αυτά που θυμίζουν το τραυματικό γεγονός. Μπορεί να επιστρατεύει νοητικούς μηχανισμούς άμυνας, όπως η αδυναμία ανάκλησης κάποιων τμημάτων του ταυματικού γεγονότος, το συναισθηματικό μούδιασμα ή η αποξένωση από τους άλλους, καθώς και η φυσική αποφυγή αυτών που του θυμίζουν το τραυματικό γεγονός.
• Διέγερση: Το άτομο διακατέχεται από επίμονο αίσθημα υπερδιέγερσης, το οποίο μπορεί να εκφράζεται με ευερεθιστότητα, εκδήλωση αντίδρασης αιδνιδιασμού, υπερεπαγρύπνηση, αΰπνία ή δυσκολία συγκέντρωσης.

Η Συμβολή της Συστημικής Ψυχοθεραπείας στην Αντιμετώπιση της Διαταραχής Μετατραυματικού Στρες (PTSD)

Η Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD) εμφανίζεται μετά από ένα τραυματικό γεγονός και μπορεί να επηρεάσει βαθιά τη σκέψη, τα συναισθήματα και τις σχέσεις ενός ατόμου. Η Συστημική Ψυχοθεραπεία προσεγγίζει το PTSD όχι μόνο ως ατομικό ζήτημα αλλά ως μια δυναμική που επηρεάζει το άτομο στο πλαίσιο των σχέσεων του (οικογένεια, φίλοι, κοινότητα).

🔹 1️⃣ Κατανόηση του Τραύματος μέσα από τις Σχέσεις

🔹 Το τραύμα δεν βιώνεται απομονωμένα. Επηρεάζει τον τρόπο που το άτομο σχετίζεται με τους άλλους, δημιουργώντας συχνά δυσκολίες στην εμπιστοσύνη, την επικοινωνία και τη συναισθηματική σύνδεση.
🔹 Η συστημική ψυχοθεραπεία βοηθά στην κατανόηση του τρόπου που το τραύμα αναπαράγεται ή επιδρά μέσα στις σχέσεις του ατόμου.

✔ Παρατήρηση των αλληλεπιδράσεων: Αντί να επικεντρώνεται μόνο στο άτομο, εξετάζει το πώς οι κοντινοί του άνθρωποι αντιδρούν στο τραύμα του.
✔ Κατανόηση μοτίβων συμπεριφοράς: Αναγνωρίζει αν υπάρχουν επαναλαμβανόμενα μοτίβα στις σχέσεις που συνδέονται με το τραύμα (π.χ. απομόνωση, επιθετικότητα, ανάγκη για έλεγχο).

🔹 2️⃣ Ενίσχυση της Υποστηρικτικής Δομής

🔹 Τα άτομα με PTSD συχνά νιώθουν αποκομμένα από τους άλλους.
🔹 Η συστημική θεραπεία βοηθά στην αναδόμηση της υποστηρικτικής τους δομής.

✔ Ενδυνάμωση των σχέσεων: Ενθαρρύνει τις οικογένειες και τους φίλους να γίνουν ένα υποστηρικτικό δίχτυ ασφαλείας, κατανοώντας καλύτερα τις ανάγκες του ατόμου.
✔ Αλλαγή αρνητικών δυναμικών: Μειώνει την ένταση που μπορεί να υπάρχει στις σχέσεις λόγω του PTSD, όπως υπερπροστατευτικότητα, θυμός ή απομάκρυνση.
✔ Δημιουργία ασφαλών χώρων: Επικεντρώνεται στη δημιουργία περιβάλλοντος όπου το άτομο νιώθει ασφάλεια να εκφραστεί.

🔹 3️⃣ Διαχείριση των Αναβιώσεων και των Συναισθηματικών Εκρήξεων

🔹 Οι αναβιώσεις (flashbacks) και οι συναισθηματικές εκρήξεις είναι κοινά στο PTSD.
🔹 Η Συστημική Θεραπεία βοηθά να βρεθούν νέοι τρόποι διαχείρισης αυτών των στιγμών.

✔ Εκπαίδευση της οικογένειας και του περιβάλλοντος: Βοηθά τα αγαπημένα πρόσωπα να κατανοήσουν πώς να ανταποκρίνονται όταν το άτομο βιώνει έντονα συμπτώματα.
✔ Αναγνώριση των ερεθισμάτων (triggers): Βοηθά το άτομο να αναγνωρίσει ποια γεγονότα, ήχοι ή λέξεις πυροδοτούν αναβιώσεις και να μάθει πώς να τα διαχειρίζεται.
✔ Ενίσχυση συναισθηματικής ρύθμισης: Χρησιμοποιεί τεχνικές όπως βαθιές αναπνοές, τεχνικές γείωσης και θετικές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις για να μειωθεί η ένταση.

🔹 4️⃣ Ανακατασκευή του Τραυματικού Αφηγήματος

🔹 Συχνά, τα άτομα με PTSD έχουν “παγιδευτεί” σε μια αφήγηση όπου βλέπουν τον εαυτό τους ως αβοήθητα θύματα.
🔹 Η συστημική θεραπεία τους βοηθά να ξαναγράψουν την ιστορία τους με έναν πιο ενδυναμωτικό τρόπο.

✔ Δουλειά με την οικογενειακή ιστορία: Ανακαλύπτει πώς το τραύμα συνδέεται με προηγούμενες εμπειρίες και μοτίβα της οικογένειας.
✔ Αφήγηση με νέα οπτική: Το άτομο μαθαίνει να επαναπροσδιορίζει το παρελθόν του, δίνοντας έμφαση στη δύναμη και την ανθεκτικότητα του.
✔ Αλλαγή της σχέσης με το τραύμα: Αντί να κυριαρχείται από αυτό, το άτομο μαθαίνει να το ενσωματώνει στη ζωή του με έναν πιο υγιή τρόπο.

🔹 5️⃣ Ανάπτυξη Δεξιοτήτων Αντιμετώπισης & Ανθεκτικότητας

🔹 Η θεραπεία δεν εστιάζει μόνο στο τραύμα, αλλά και στην ανάπτυξη εργαλείων ανθεκτικότητας.

✔ Καλλιέργεια αυτογνωσίας: Το άτομο μαθαίνει να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του και τις αντιδράσεις του.
✔ Εκπαίδευση σε δεξιότητες επικοινωνίας: Πώς να εκφράζει τις ανάγκες του χωρίς φόβο ή επιθετικότητα.
✔ Δημιουργία νέων στρατηγικών αντιμετώπισης: Μέθοδοι για τη διαχείριση του στρες, του φόβου και των αρνητικών σκέψεων.

🔹 6️⃣ Αποκατάσταση της Αίσθησης Ελέγχου & Αυτονομίας

🔹 Τα άτομα με PTSD συχνά νιώθουν ότι έχασαν τον έλεγχο της ζωής τους λόγω του τραύματος.
🔹 Η Συστημική Ψυχοθεραπεία βοηθά στην αποκατάσταση αυτής της αίσθησης.

✔ Ενίσχυση της αυτονομίας: Το άτομο μαθαίνει να παίρνει ενεργά αποφάσεις για τη ζωή του.
✔ Σταδιακή έκθεση σε δύσκολες καταστάσεις: Με υποστήριξη, μπορεί να μάθει να αντιμετωπίζει ερεθίσματα που του προκαλούσαν φόβο.
✔ Δημιουργία ενός οράματος για το μέλλον: Ενθαρρύνει το άτομο να φανταστεί και να χτίσει μια ζωή πέρα από το τραύμα.

🔹 Συμπέρασμα

Η Συστημική Ψυχοθεραπεία δεν αντιμετωπίζει το PTSD ως μια μεμονωμένη εμπειρία, αλλά ως μέρος ενός μεγαλύτερου συστήματος. Βοηθά το άτομο να αποκτήσει ξανά τον έλεγχο της ζωής του, να αναδομήσει τις σχέσεις του και να βρει νέους τρόπους διαχείρισης του τραύματος.